De laatste twee lesweken van meester Gert-Jan en Juf Reintje zijn aangebroken. Hoe is het ons bevallen en wat levert het je op?

De reden dat we zelf lesgeven is dat we een lange reis willen maken en onze kinderen wat van de wereld willen laten zien: andere culturen andere gewoonten. We kiezen niet uit principiële redenen voor thuisonderwijs, maar vooral uit praktische overwegingen. Alhoewel je door de obstakels opgeworpen door de overheid wel principiëler wordt over het recht op thuisonderwijs. We moeten er niet aan denken om dat altijd te doen, maar het is wel betreurenswaardig om te merken hoe weinig vertrouwen de overheid in ouders heeft als die aangeven het een tijdje zelf te willen doen. In de meeste landen zijn de mogelijkheden voor ouders veel ruimer. Nederland heeft een schoolplicht. In de meeste westerse landen is er leerplicht. Die leerplicht nemen we serieus dus daarom hebben we de Wereldschool ingeschakeld. Een echte school met ruim 70 jaar ervaring met langeafstandsonderwijs.

We zijn op reis een paar andere gezinnen tegen gekomen die ook zelf les gaven. Dat was fijn om even ervaringen uit te kunnen wisselen. De essentie van zelf je kinderen lesgeven is dat je er helemaal alleen voor staat. Gelukkig deden we het samen, dus konden we mekaar raadplegen en dat scheelt. Maar al met al een eenzame aangelegenheid. De handleidingen van de Wereldschool zijn zeer behulpzaam , maar je moet wel zelf ondekken hoe je kind leert en hoe je les wilt gaan geven. Zowel Reintje als Gert-Jan hebben het zelf lesgeven ervaren als een zeer grote stap uit je 'comfort zone'. Misschien wel de grootste van de afgelopen jaren. Dat reizen vinden we inmiddels een makkie, maar dat lesgeven van je eigen kinderen is bepaald geen makkie. Voordat je begint denk je dat je met het opvoeden van je kind wel een goede aanloop hebt om les te geven, maar lesgeven is toch echt iets anders.

Hoe hebben wij het de afgelopen maanden gedaan?

Het is ons gelukt om, afgezien van de voorjaarsvakantie, vijf dagen per week les te geven. Discipline is de sleutel voor lesgeven op reis. Nadat we de vaste plek in Thailand hadden verlaten hebben we in Vietnam wat geexperimenteerd met wat vaker verplaatsen (vanwege de kou) en lesgeven, maar dat was geen succes. Dat kwam het lesgeven en de gemoedsrust van ons allen niet ten goede. Halverwege Vietnam hebben we besloten om minimaal een week op een vaste plek te blijven en bij voorkeur twee weken. Zo waren we in staat om in alle rust vijf dagen les te geven. Meestalgemiddeld 3,5 uur in de ochtend en als het niet te wam was gaven we 's middags les. We deden om en om de kinderen.

Wat moet je vooral wel doen en vooral niet doen bij het lesgeven van je eigen kinderen?

Hiervoor hebben we het algemeld: discipline, rust en regelmaat. Maar het duurde bij ons zeker twee maanden voordat we het lesmateriaal een beetje in de vingers hebt. Dat geldt voor de ouders maar ook voor de kinderen. Isa heeft natuurlijk serieuzere lessen dan Luka en het omwisselen van lesmateriaal was voor Isa toch wel even wennen. Op de Maas en Waal Montessori-school is het zelfstandig werken een belangrijk uitgangspunt. Dat is bij het lesgeven op reis een stuk lastiger. De handleidingen van de Wereldschool zijn zo gemaakt dat voor iedere dag beschreven is wat je moet doen. Na een x aantal dagen volgt een toets die je moet insturen. Dat geeft weinig ruimte voor je kind om zelf te plannen. Ook zit je boven op mekaar, waardoor je kind snel bij je komt met vragen. Op school ligt het meer voor de hand om opdrachten zelf uit te vinden omdat de Juf niet altijd beschikbaar is. Bij Isa heeft het zeker 3 maanden geduurd om haar 'zelfstandige' weg in het lesmateriaal van de Wereldschool te vinden. De eerste maanden was het toch belangrijk dat wij sturing gaven aan de lessen. De laatste weken pakt Isa meestal zelf de spullen waar ze mee wil beginnen en weet ze al wat er van haar verwacht wordt.

Bij Luka is het een heel ander verhaal. Dit zijn hele intensieve lessen: één-op-één. Luka is een 'waarom' kind en vraagt de godsganse tijd 'waarom': waarom doet ie dat, waarom kan een vogel vliegen, waarom eet een neushoorn alleen planten, enz. Luka is bovenden een zeer aktief jongetje dus een letterlesje moet je echt begeleiden en in de buurt blijven, anders is hij alweer naar de rivier gerend om bijv. te kijken naar kinderen die aan het vissen zijn.

Wat moet je vooral niet doen als je je kinderen lesgeeft?

• alles corrigeren. Je hebt de neiging elke fout te corrigeren, maar ze leren niet alles in één keer. Toch is dit makkelijker gezegd dan gedaan, omdat zoveel zaken voor ons vanzelfsprekend zijn om het meteen goed te doen, waardoor je denkt dat je kind het ook meteen goed moet doen. Tegelijkertijd moet je corrigeren, omdat ze anders niet van hun fouten leren. Een balans daar in te vinden is heel belangrijk;
• straffen en belonen. Belonen lijkt ok, maar voor je het weet wordt er overal een beloning verwacht. Het is een valkuil, omdat je ook ouder bent en soms moet je echt wat doen om je kind vooruit te krijgen. Het gezag van de juf op school is echt groter dan het gezag van de ouder die even een tijdje onderwijzer is. Belonen kan motiverend werken, maar het kan ook als een boomrang terug komen.
• Je geduld verliezen, want dan kan de schooltijd heel lang duren. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, want soms moet je heel lang tot 'tien tellen' om je in te houden. Vooral als je kind in een ongeconcentreerde bui is.
• School en vrije tijd zaken aan elkaar koppelen. Als school voobij is dan is het ook echt voorbij. Dus als er iets vervelends heeft voorgedaan tijdens school. Kom er dan niet meer op terug na school.

Wat levert zelf lesgeven op reis op?

Op reis maken je kinderen van alles van het leven in anderen landen mee. Zaken die ze thuis of in het klaslokaal niet meekrijgen. Boeren die met hun handen het land bewerken, meubelmakers die de meubels echt helemaal zelf maken, allerlei religieuze activiteiten op straat, van alles rond leven en dood: crematies langs de rivier, gehandicapten op straat, bedelaars, straatkinderen, enz. Het interessante is dat ze bij al die vreemde zaken in het begin hun ogen uit kijken, maar dat ze afwijkende zaken steeds meer als gewoon gaan zien. Bij aanvang dachten we dat je daar tijdens de lessen wel wat mee zou kunnen doen, maar de lespakketten (rekenen, taal, schrijven, lezen) waren zo uitgebreid dat we het daar meestal geen tijd voor hadden. Soms probeerden we na school nog wel eens iets dat we tegen kwamen aan de lessen te koppelen ('Weet je nog wat vanochtend geleerd hebben....?) , maar dan kregen we meteen te horen: 'Nee, het is nu geen school meer!'

Hoe Is a en Luka het gedaan hebben is natuurlijk ook de vraag. We zijn er zelf redelijk tevreden over, alhoewel we natuurlijk niet weten waar ze zouden zijn als ze gewoon op school zouden zitten. We hebben braaf het schema van de Werelschool gevolgd, dus als het goed is hebben ze in ieder geval geen achterstand opgelopen. Of het allemaal is blijven hangenmoeten we natuurlijk nog zien.

Belangrijkste meerwaarde van een tijdje zelf lesgeven is dat je beter snapt hoe je kind leert. Als we in het verleden bij een rapport bespreking van de juf iets over het leergedrag hoorden dan konden we dat eigenlijk alleen maar voor kennisgeving aannemen. Afgezien van het sporadische huiswerk en half uurtje per week in de klas kom je weinig weten wat je kind op school doet, wat de leerstrategieën zijn en hoe je kind het doet. Als je zelf lesgeeft, al is het maar een paar weken, dan wordt dat allemaal een stuk duidelijker. Bijv. In het rapport staat dat Isa veel tijd nodig heeft met rekenen. Nu zien we hoe ze haar rekenles doet en dat ze daar veel tijd voor nodig heeft.

Bovendien waardeer je het werk van de onderwijzers op school meer als je zelf les hebt gegeven. Op reis heb je maar één of twee kinderen die je lesgeeft. Daar heb je je handen vol aan. Op school zitten er 27 in één klas. Stuk voor stuk ontwikkelen ze zich anders en dat moet je maar zien te managen. En dan heb je ook nog eens die ouders die zich me je werk op school bemoeien.

Al met al is het een boeiende ervaring dat zelf lesgeven, maar we zullen het zeker waarderen als de echte onderwijzers het weer overnemen in mei :-)